SUNG MÃN NHÂN CÁCH TRONG ĐỜI TU: CHỨC VỤ VÀ VĂN HÓA
Đăng lúc: Thứ năm - 31/03/2022 20:36 - Người đăng bài viết: menthanhgia
SUNG MÃN NHÂN CÁCH TRONG ĐỜI TU: CHỨC VỤ VÀ VĂN HÓA
(tiếp theo kỳ trước)
CHỨC VỤ VÀ VĂN HÓA
Trong đoạn đầu của lịch sử nhân loại, con người không gặp phải sự tranh chấp giữa sự chuyên biệt chức vụ và nền tảng sâu xa nhất của văn hóa. Gặt hái, trồng trọt, săn bắn và nhảy múa, tất cả những sinh hoạt đó đều tự nhiên hướng con người về sự thờ phượng. Họ cảm thấy những sinh hoạt này như gắn liền với sự sinh tồn của bộ lạc, việc săn sóc gia đình và việc thờ lạy thần thánh. Họ diễn tả khả năng thẩm mỹ bằng cách nhảy múa, chạm trổ trên các dụng cụ và bằng hình vẽ trên vách của hang động. Trước thời đại kỹ thuật và chuyên biệt chức vụ, khả năng đón nhận những giá trị nhân bản chính yếu và gắn liền những giá trị này với những sinh hoạt văn hóa và sáng tác, khả năng đó được dễ dàng phần nào nhờ ở sự duy nhất hóa trong đời sống.
Con người thời đại đã tiến bộ rất nhiều trong việc phát triển cơ năng, kỹ thuật và khoa học. Hậu quả là với toàn thể tài năng và kiến thức thâu thập được, chúng ta có thể phát huy một cách hữu hiệu hơn bao giờ hết những giá trị nhân bản mà chúng ta có bổn phận phải khai triển. Nhưng tăng mức độ chuyên biệt chức vụ có thể làm tôi quên hẳn đi những giá trị nhân bản phải nâng đỡ và hướng dẫn đời sống tôi. Chức vụ có thể làm tôi miệt mài đến độ không còn hiện diện đối với những giá trị cấu thành cái hồn của văn hóa. Quá chú tâm đến chức vụ là một điều nguy hiểm, cũng như những giá trị thấp kém – tuy vẫn thiết yếu – có thể làm phương hại đến những giá trị cao hơn. Thí dụ một nhà bác học hay một thương gia có thể say mê viễn tượng gia tăng sự hoàn hảo trong phòng thí nghiệm hoặc trong kỹ thuật buôn bán và không quan tâm gì đến những nhu cầu của một thể xác cần được nuôi dưỡng nghỉ ngơi và tiêu khiển. Giá trị chức vụ có thể chiếm ưu thế và làm thiệt hại giá trị thỏa mãn nhu cầu. Hoặc là người đó có thể bị những cố gắng thực tiễn chi phối đến nỗi không còn nghĩ tới gia đình. Trường hợp này cũng vậy, chức vụ đã làm phương hại đến sự sung mãn của hành động văn hóa. Sự thể hiện của gia đình và sự thỏa mãn những nhu cầu đáng lý phải phát sinh, hướng dẫn và thúc đẩy những cố gắng của người đó trong chức vụ. Nhận xét trên đây cũng đúng đối với những phạm vi khác của ý nghĩa văn hóa, như là xã hội, thẩm mỹ và tôn giáo. Giá trị mà từ đó hành động văn hóa của tôi bắt nguồn, giá trị này càng cao, càng căn bản thì lại càng dễ bị phá hủy bởi cách thức thi hành chức vụ.
SỰ LỆCH LẠC DO TÍNH VỊ NGÃ GÂY NÊN
Khuynh hướng đảo lộn đẳng cấp chân chính của những giá trị mà tôi phải gắn liền với những hành động của tôi để được quân bình, khuynh hướng đó cũng là một mối đe dọa cho việc khai triển khách quan văn hóa. Nó bắt nguồn từ bẩm tính ích kỷ. Như chúng ta đã có dịp thấy, một hành động văn hóa có quân bình phải diễn tả cùng một lúc những giá trị nhân bản khác nhau. Trong số đó, những giá trị tôn giáo và xã hội thì cao hơn những giá trị khác, thí dụ như sự thỏa mãn những nhu cầu thể xác của cá nhân. Trên phương diện văn hóa, đời sống tôi chắc chắn sẽ thiếu quân bình nếu tôi lấy việc thỏa mãn nhu cầu thể xác làm trung tâm cuộc sống, để rồi bỏ qua những bổn phận tôn giáo và bất công dẫm lên quyền lợi của kẻ khác. Trên bảng giá trị, mỗi giá trị cao hơn phải có ưu thế đối với giá trị thấp hơn, và ảnh hưởng của nó trên cách sống của tôi phải được giới hạn rõ ràng.
Giá trị căn bản nhất là ý nghĩa siêu việt của mỗi hành động. Điều này không những chỉ đúng cho những hoạt động nhân biệt của tôi, mà còn đúng đối với những kế hoạch của đoàn thể hay của toàn thể văn hóa. Giá trị siêu việt luôn luôn phải chiếm ưu thế; có như vậy thì sự khai triển hoàn toàn của văn hóa mới được đảm bảo. Trên bảng những giá trị thể hiện qua hoạt động văn hóa, quyền lợi riêng biệt của đoàn thể hay cá nhân ở nấc thấp hơn những giá trị tôn giáo, xã hội và nhân bản. Những kế hoạch văn hóa nếu bị thiên lệch bởi sự chế ngự của quyền lợi, sẽ trì hoãn và làm sai lệch sự khai triển chân chính của nhân loại. Vì thế, không những tôi phải để ý đến mối đe dọa do chức vụ gây nên, mà còn phải lưu tâm đến tính vị ngã bẩm sinh nơi mỗi người và xã hội, vì xu hướng này có thể ngăn cản thái độ cởi mở đối với những giá trị cao hơn.
Thí dụ một người có thể bị những quyền lợi gia đình chi phối đến nỗi sẵn sàng hy sinh bất cứ một giá trị cao trọng nào khác, nếu điều đó làm cho những người thân yêu được hanh phúc hơn. Hoặc là một người có thể thiết tha với một công việc hoặc hệ thống học đường đến nỗi sẽ khước từ những đòi hỏi của sự phát triển văn hóa, nếu những đòi hỏi này làm tổn hại đến những quyền lợi của tổ chức họ đề xướng. Người khác có thể bị chế ngự bởi những giá trị thấp kém như địa vị, tài sản và danh vọng mà kẻ khác đã bày tỏ bằng sự tín nhiệm và khuyến khích; người đó sẽ phản bội sự khai triển chân chính của văn hóa mỗi khi điều này bắt buộc họ phải mất địa vị, thiệt thòi về lương bổng và suy giảm nhân vọng. Tính vị ngã cũng có thể ảnh hưởng đến thái độ của một người đối với toàn thể nhân loại. Trong trường hợp này, việc phụng sự con người được xem như là giá trị tuyệt đỉnh, và chủ nghĩa nhân bản vô thần sẽ trở thành tiêu chuẩn của văn hóa, mặc dù nhiều học thuyết nhân bản không bao hàm một huyền lý diễn tả thái độ tôn giáo. Duy khoa học cũng là hình thức khác của khuynh hướng lấy con người làm trung tâm. Ở đây kiến thức khoa trở thành cứu cánh và chỉ đạo của sự phát triển văn hóa.
Chúng ta có thể kết luận được rằng chính thái độ cởi mở và sự dấn thân vô điều kiện trước ý nghĩa siêu việt của văn hóa, mới có thể đem lại cho con người khả năng vượt lên khỏi tính ích kỷ trong bản thân, trong xã hội, và giúp con người trung thành với việc khai triển khách quan của nhân loại và thế giới.
(Còn tiếp)
Trích trong tập sách SUNG MÃN NHÂN CÁCH TRONG ĐỜI TU của Adrian Van Kaam, Hồng Quang FSC (dịch).
Từ khóa:
Những tin mới hơn
- CHIỀU HƯỚNG CỦA ĐỜI TU CHIÊM NIỆM VÀ DỰ SINH (06/12/2022)
- ĐỜI TU VÀ VĂN HÓA (17/10/2022)
- SỰ TỎA SÁNG CỦA GIÁ TRỊ TÔN GIÁO (14/07/2022)
- VĂN HÓA VÀ VIỆC PHÁT HUY NHỮNG GIÁ TRỊ (01/06/2022)
Những tin cũ hơn
- SUNG MÃN NHÂN CÁCH TRONG ĐỜI TU (22/02/2022)
- SUNG MÃN NHÂN CÁCH ĐỜI TU (07/02/2022)
- SUNG MÃN NHÂN CÁCH ĐỜI TU (07/01/2022)
- CHỊ TÌM AI? (13/09/2021)
- GIÁO DỤC CON CÁI HƯỚNG ĐẾN TRƯỞNG THÀNH TÂM LINH (12/08/2021)
- PHẢI CẨN NGÔN (02/07/2021)
- RÈN ĐỨC THU TÂM (12/03/2021)
- RÈN ĐỨC THU TÂM (08/01/2021)
- RÈN ĐỨC THU TÂM (07/07/2020)
- RÈN ĐỨC THU TÂM (26/05/2020)
Ý kiến bạn đọc